Biểu tượng ngành Y là hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy phép thuật của thần Esculape – người được xem là ông tổ của ngành Y. Tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng chữa trị bệnh, kéo dài tuổi thọ.

Giới thiệu về biểu tượng của ngành Y

Biểu tượng ngành Y phổ biến nhất là gồm 1 cây gậy và 1 con rắn quấn quanh. Ngoài ra, hình ảnh hai con rắn quấn quanh 2 bên của cây gậy và trên gần đầu có một đôi cánh xòe ngang cũng thường xuyên được sử dụng làm biểu tượng của ngành. 

Hiện nay, biểu tượng một con rắn quấn quanh một cây gậy là biểu tượng chính thức, quốc tế hoá. Hình ảnh hai con rắn quấn quanh một cây gậy có đội cánh thường được sử dụng cho những tổ chức, sản phẩm liên quan đến ngành Y. 

Truyền thuyết về biểu tượng ngành Y 

Đằng sau hình ảnh tượng trưng này là nhiều lý giải liên quan đến thần thoại Hy Lạp. Nổi bật nhất trong truyền thuyết là truyền thuyết có liên quan đến thần Hy Lạp Esculape – thần chuyên chữa trị bệnh tật. 

Từ truyền thuyết về thần chuyên chữa trị bệnh tật Esculape

Esculape được miêu tả như một người đàn ông có râu, mặc áo hở ngực. Tay trái ông cầm gậy có một con rắn linh thiêng quấn quanh. 

Theo thần thoại Hy Lạp, Esculape là con trai của Coronis (con gái vua Phlégyas xứ Thebes) và con trai thần Thái Dương Apollo.

Một ngày nọ, ông trên đường đi thăm bạn thì gặp một con rắn. Lo ngại rắn có độc, ông lấy gậy gạt con rắn nhưng nó lại bò lên và quấn quanh cây gậy. Esculape đã đập cây gậy xuống để giết con rắn. 

Khi chuẩn bị bước tiếp, Esculape chợt thấy một con rắn khác bò tới ngậm một loại thảo dược và mớm vào miệng con rắn đã chết kia. Sau đó, con rắn tưởng chừng đã chết sống lại thần kỳ.

Sự việc này đã giúp Esculape tìm được loại thảo dược có khả năng cải tử hoàn sinh và sử dụng thảo dược cứu sống rất nhiều người. Từ đó, ông được tôn vinh là thầy thuốc có khả năng chữa bách bệnh, xua đuổi cái chết. 

Thần Zeus, chúa tể của các vị thần, sợ Esculape sẽ giúp loài người bất tử nên định trừng phạt.

Nhờ thần Apollo kêu xin, Esculape được tha tội và tham dự vào hàng tinh tú trong chòm sao Nhân mã. Từ đó, ông được xem như thần bổn mệnh của thầy thuốc. 

Truyền thuyết cũng ghi chép rằng, con rắn năm xưa Esculape đập chết không phải rắn độc, là một loại rắn nước, sinh sống ở nước châu Âu. Họ đặt nó theo tên của ông là Aesculape (tên khoa học là Zamenis longissimus). 

Đến biểu tượng của ngành Y

Đầu thế kỷ V TCN, Esculape mới được tôn thờ là thần linh của nền y học Hy Lạp. Có lẽ từ thời điểm này, tên ông trở thành cụm từ chung chỉ những người hành nghề Y.

Hậu thế tưởng nhớ ông nên đã xây dựng tượng ông, tay cầm gậy bằng nguyệt quế cùng con rắn mang tên Elaphe longissima. 

Dựa vào truyền thuyết trên, ngành Y đã dùng biểu tượng con rắn quấn quanh gậy phép Esculape để làm biểu tượng ngành Y.

Cùng với đó, biểu tượng hai con rắn quấn quanh gậy với đội cánh xòe ngang có dấu caduceus cũng được sử dụng phổ biến tại Hoa Kỳ từ năm 1856. Cho đến nay, hai hình ảnh này vẫn đang là biểu tượng của ngành Y được quốc tế hoá. 

Ý nghĩa của biểu tượng ngành Y 

Dựa trên truyền thuyết trên, cây gậy của thần Esculape cầm đại diện cho Y khoa và khả năng chữa trị. Hình ảnh con rắn và đôi cánh tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng khám chữa bệnh, kéo dài tuổi thọ của đội ngũ y tế. 

Việc mang nhiều ý nghĩa như vậy khiến biểu tượng ngày càng trở nên phổ biến và không thể xoá bỏ. Minh chứng là nó được sử dụng hầu hết trong các hoạt động liên quan đến ngành Y. 

Cũng có một cách lý giải khác về biểu tượng này, cây gậy chế từ cây nguyệt quế, tượng trưng cho sự vinh quang. Con rắn là biểu tượng của thần Hermes trong thần thoại Hy Lạp – vị thần điều hành sức khoẻ.

Con rắn ở đây đại diện cho sự cần bằng về tâm thần và thể xác, tính thận trọng và sự khôn khéo của các nhà hiền triết. 

Ứng dụng của biểu tượng ngành Y

Biểu tượng của ngành Y được coi là tiêu chuẩn khi thiết kế nhận diện tại các tổ chức, trường đào tạo lĩnh vực y tế hiện nay. 

Theo một thống kế của Walter J. Friedlander nghiên cứu về cách dùng dấu Y khoa tại Hoa Kỳ chia sẻ: Tới 62% nghề nghiệp thuộc ngành Y dùng biểu tượng rắn quấn quanh gậy. Và 76% tổ chức thương mại sử dụng biểu tượng hai con rắn quấn quanh gậy. 

Tổ chức Y tế Thế Giới WHO (World Health Organization) sử dụng hình ảnh con rắn quấn quanh gậy là hình ảnh trung tâm. 

Bộ Y tế Việt Nam khai thác biểu tượng con rắn quấn quanh gậy để làm hình ảnh trung tâm. Bổ sung thêm Quốc kỳ và bốn nét hình cung để thể hiện tính thống nhất của 4 cấp từ Bộ đến tỉnh, huyện, xã. 

Bên cạnh đó, các trường đào tạo ngành Y tại nước ta cũng thường áp dụng biểu tượng của ngành Y. Là con rắn quấn quanh gậy trong thiết kế nhận diện của mình